Waarom de muziek van James Bond-films zo belangrijk is

Muziek staat centraal in de festiviteiten rondom 60 jaar James Bond. We konden al genieten van een documentaire over die muziek, The Sound of 007. Er was een bijbehorend concert in de Royal Albert Hall. En binnenkort komt er weer een concertreeks waarbij de muziek live wordt gespeeld terwijl je naar de film kijkt. Maar waarom is de muziek in Bond-films zo belangrijk? Ik probeer het te duiden aan de hand van een aantal van mijn favoriete voorbeelden.

Muziek in een film moet in de eerste plaats ondersteunend zijn. Het verhaal van de film, het plot, de dialogen, het acteren en de actiescènes is het raamwerk waar een goede Bond-film op steunt. Muziek neemt je mee in de wereld van de film. Het versterkt het gevoel, het roept emotie op. In het beste geval zuigt muziek je mee het verhaal in. In het slechtste geval haalt het je uit de film omdat het afleidt.

Adrenaline met het Bond-thema

James Bond-films rekenen op een aantal muzikale bouwstenen, waarvan hét James Bond-thema het bekendst is. Ontwikkeld door Monty Norman voor Dr. No (1962) en georkestreerd door John Barry voor diezelfde film en vele films daarna. Telkens weer opgepikt door de componisten die tussen en na John Barry kwamen. Telkens klinkt het vertrouwd, maar net weer even anders. Met bongo’s in Dr. No, oriëntaalse orkestratie in You Only Live Twice (1967), rock-klanken in Live and Let Die (1971), electro-invloeden in Tomorrow Never Dies (1997) of de bassen van Hans Zimmer in No Time to Die (2021) blijft het Bond-thema vernieuwen. Maar het heeft echt impact als het thema weerklinkt als er iets heroïsch gebeurt, zoals een speedboot die over een tafel in de Thames vliegt in The World is Not Enough (1999).

Dat is wat het Bond-thema oproept: een heldendaad, een moment waarvan je denkt: inderdaad, dit kan alleen Bond! Het duwt de film vooruit, de adrenaline giert door je lijf. Als het daadkrachtig en weldoordacht wordt gebruikt, levert het de emotie op waar de filmmakers naar zoeken. Mettertijd werd het Bond-thema even herkenbaar, zo niet bekender, als andere opzwepende filmthema’s. Denk maar aan John Williams’ thema voor Superman (1978), het Batman-thema (1989) of het Avengers-thema. Als het Bond-thema wordt weggelaten in Casino Royale (2006) om pas op het einde terug te keren, dan voelt het extra verdiend aan: Bond is nu helemaal Bond. Het is een power-up, ook voor het personage. Denk aan de gondel-achtervolging in Moonraker (1979), of de onthulling van de Aston Martin DB5 in Skyfall (2012).

Titelsongs en variatie

Maar ook andere muziek wordt gebruikt als power-up-moment. Doordat het Bond-thema grotendeels achterwege blijft in Casino Royale, doet een instrumentale versie van de titelsong dienst als aanvuring. Chris Cornells You Know My Name komt krachtig binnen als Bond met een graafmachine een werkplaats overhoop rijdt of een vliegveld op stelten zet. Ook in andere films doet een instrumentale versie van de titelsong dienst als manier om aandacht te trekken tijdens de actie. The Living Daylights (1987) leunt stevig op het filmthema als Bond vertrekt met het vliegtuig. Goldfinger (1964) krijgt een extra boost met de kenmerkende trompetten. On Her Majesty’s Secret Service (1969) is een masterclass van John Barry in het gebruik van het thema. Mijn favoriet is de opzwepende versie van You Only Live Twice in Fight at Kobe Docks. Bond kan zijn aanvallers met gemak aan, lijkt de muziek te zeggen.

In You Only Live Twice wordt een trager thema omgebogen naar iets snels. Maar het omgekeerde gebeurt ook. Wine with Stacey is een sublieme romantische versie van A View to a Kill (1985). Andere tragere titelsongs worden dan weer voorspelbaarder ingezet tijdens romantische momenten, zoals All Time High in Octopussy (1983) of Writing’s on the Wall in Spectre (2015). Van de meer romantische titelsongs steekt We Have All the Time in the World erbovenuit. Dat thema werd twee keer ingezet om liefde te ondersteunen, in On Her Majesty’s Secret Service en No Time to Die. Of het die tweede keer ook geslaagd was, daar zijn de meningen over verdeeld.

Ondersteunende muziek

Want thema’s zomaar hergebruiken werkt niet altijd. No Time to Die probeert het, maar slaagt er misschien niet helemaal in. Spectre krijgt ook veel kritiek omdat het muziek van Skyfall opnieuw gebruikt. En Skyfall zelf benut het nummer van Adele niet volledig: het is maar één keer te horen als Bond aankomt bij het casino. Gelukkig hoeft niet alle muziek voort te komen uit thema’s. Vooral de laatste jaren wordt er veel filmmuziek geschreven die minder op zichzelf staat en vooral ondersteunend werkt. Denk hierbij aan Tennyson in Skyfall: de spanning neemt toe als Bond door hartje Londen rent. GoldenEye (1995) heeft een soundtrack die ik zelden afspeel, maar de eigenzinnige klanken werken wonderwel in de film.

Dit alles komt samen in Final Ascent, de begeleiding bij de sterfscène van James Bond in No Time to Die. Het is subtiel, maar in de compositie van Hans Zimmer zit een requiem-thema, een instrumentale versie van het nummer van Billie Eilish én flarden van het Bond-thema. Het stuk is minder ‘typisch Bond’ dan de trompetten van Goldfinger of het bombastische van het Bond-thema in al z’n glorie. Maar de muziek doet wat het moet doen: het ondersteunt de scène, het zet de emoties kracht bij, het neemt je mee.

En toch hoop ik voor Bond 26 weer even dat bombastische Bond-thema te horen. Niet de kleine referenties naar een fragment. Gewoon onbeschaamd het thema laten knallen. Want dat is wat Bond onderscheidt van de rest: de reeks heeft een thema dat synoniem is geworden met het personage, met spionnenfilms in het algemeen. Dat is niet veel filmreeksen gegeven.