Dit is hoe het einde van No Time To Die tot stand kwam

We hebben het als Bond-fans misschien al wat verteerd: het schokkende einde van No Time To Die. James Bond sterft, en drie welgemikte raketten zijn de boosdoeners. Tijd om het emotionele los te laten, en te kijken naar de scène zelf. Hoe kwam die tot stand? Want de plannen waren eerst heel anders.

Ik kan dit artikel niet anders beginnen dan met de dood van Bond, want het is ook waar de filmmakers zijn begonnen. We weten inmiddels dat de dood van het personage de eis was van Daniel Craig. Hij wilde best nog één keer terugkeren, maar dan zou zijn laatste film ook het definitieve einde worden. Geen zeep laten vallen of een knipogende vis. Zelfs niet symbolisch met de DB5 de zonsondergang tegemoet. Nee, sterven. Dat idee had Craig al eens geopperd na de première van Casino Royale (2006), en werd nu door Barbara Broccoli en Michael G. Wilson weer uit de koelkast gehaald voor No Time To Die.

De beslissing valt

Het einde van No Time To Die moest gewoonweg zo zijn. Daniel Craig had een akkoord met Barbara Broccoli. Aan haar de taak om het nieuws aan Michael G. Wilson te vertellen, en daarna trokken de producenten naar de studio’s om het nieuws mee te delen. Dat had wat overtuigingskracht nodig, maar voor Wilson klopte het plaatje. Hij vertelt aan Variety:

Aan het einde van de vierde film wilden wij Daniel terug, en hij was erg terughoudend. Ik denk dat we dachten, wij allemaal, dat dat de beste manier was om het hele ding te beëindigen. Nu, weet je, eigenlijk is dat niet ongewoon. Want Fleming probeerde hem te laten sterven in From Russia With Love en liet hem bijna doodgaan in You Only Live Twice. Maar ik denk dat het de juiste manier is om met een situatie om te gaan waarin een persoon al de hele tijd zijn leven riskeert. Uiteindelijk is het risico te groot. Ik denk dat Fleming dat inzag en wij kwamen ook tot die realisatie. Het is ook emotioneel belangrijk: dat je snapt dat er risico’s zijn verbonden aan wat mensen als Bond doen.

“Bond bijna laten sterven is niet hetzelfde als helemaal”, hoor ik je denken. Dat klopt, maar de beslissing was genomen. Het einde lag nu definitief vast, en de producenten trokken naar schrijvers Neal Purvis en Robert Wade. Zij gooiden hun ideeën op tafel. Ook regisseur Cary Fukunaga en Daniel Craig zelf sloegen aan het brainstormen. Bond moest dood, maar hoe? Dat was de vraag die Fukunaga mocht oplossen, zo legt hij uit:

Er waren een aantal dingen die Barbara en Michael en Daniel al hadden vastgelegd. Hoe Bond aan zijn einde komt, was nog niet beslist. De vraag werd dus: hoe gaan we het doen? Er waren veel verschillende versies.

Hoe komt Bond dan aan zijn einde?

Cary Fukunaga mocht het dus gaan uitzoeken. In het interview suggereren Fukunaga en Craig het opblazen van Bond aan boord van een raket of sterven door een slechte oester. Maar dat lijken me geen serieuze antwoorden te zijn. Meer intrigerend is een andere mogelijkheid: een simpele kogel, zomaar een verdwaald projectiel. Fukunaga neemt ons mee in zijn gedachtegang:

Een kogel, gewoon een anonieme kogel, die kan ik me herinneren. Maar het voelde niet gepast, een conventionele dood met een wapen. Een kogel die als het ware altijd Bonds naam had gedragen, van in het begin, had thematisch wel gepast. En het was realistisch geweest. Maar aangezien Bond eerder had kunnen ontsnappen aan alle andere dingen, moest het iets zijn wat verder ging dan dat – de ongelofelijk onmogelijke situatie.

Maar het waren Purvis en Wade die de oplossing schreven, zeggen ze: een raketinslag vanaf een marineschip waarbij Safins basis én Bond zelf opgeblazen werden. Volgens Neal Purvis viel die beslissing snel, Robert Wade vult aan:

We kwamen al snel bij het idee om het einde te laten komen via een raket op een marineschip. Die omgeving voelde juist aan. Dan weet je ook dat er iets aan zit te komen en het is een goede manier om de spanning erin te houden en je te doen geloven dat het niet echt gaat gebeuren.

Anderzijds, vanuit dramatisch standpunt kan je met een raketinslag een scène hebben met M, Moneypenny en Q samen. Dat maakt allemaal deel uit van het moment. Ik denk dat dat een goede manier is om het te doen.

Wat laat je zien?

Opvallend: als Bond dood gaat, is er geen lijk te zien. We zien de drie inslagen op de bunker terwijl Bond er naar staat te kijken. Een laatste inslag, en alles wordt even wit. Dat is exact wat de schrijvers wilden, legt Wade uit:

Er zijn manieren om een raketinslag te filmen zodat er wat ambiguïteit in zit. We wilden een bepaalde schoonheid in het beeld leggen, van de lucht die vlam vat, dat er verbeeldingskracht in zit. Op die manier zie je hem niet categoriek doodgaan. Ik denk dat de manier waarop Cary koos om het te filmen heel duidelijk is en behoorlijk shockerend, want je kunt nu een soort van Deus Ex Machina-einde hebben. Mensen zitten gevangen in de emotie. Ik denk dat hetzelfde gebeurde met Skyfall, want je verwacht niet dat Judi Dench sterft. Zodat mensen de film nog eens gaan bekijken zodat ze snappen wat ze net hebben meegemaakt.

Deus Ex Machina is het beeld van een oplossing die ineens verschijnt omdat de film opgelost moet worden. Een voorbeeld zijn Dorothy’s rode schoenen in The Wizard of Oz, waarmee ze zo makkelijk naar huis kan. En Robert Wade heeft gelijk: ook de raketinslag is een Deus Ex Machina. Het zorgt voor een einde dat snel bereikt kan worden. Fans die minder tevreden waren over het slot van No Time To Die hebben dat punt al wel eens aangehaald. Waarom kan Bond niet gewoon op tijd wegkomen? Waarom moeten die raketten gelanceerd worden als Bond nog op het eiland is? Is die tikkende klok niet wat arbitrair? Ja, het is wat klungelig als je het analyseert. Maar het einde van No Time To Die drijft op emotie, en dan mag het, vindt ook Daniel Craig:

Het feit dat Bond het leven van diegenen waar hij van houdt in gevaar zou brengen, is het laatste wat hij wil. Dat element was ongelofelijk belangrijk om erin te brengen, want het mocht niet als een willekeurige actie aanvoelen. Het moest gewicht hebben, zonder dat zou het niet werken. En als we dat gewicht niet hadden, dan hadden we het denk ik niet gedaan. Dan hadden we een andere manier gevonden om de film te beëindigen.