De Fleming romans versus de James Bond-films

James Bond kennen we natuurlijk allemaal. Maar zitten er verschillen tussen de romans van Ian Fleming en de films van EON Productions? Uiteraard! Ze zijn er volop. Ik probeer er een aantal voor je te duiden.

Zo kijk ik naar James Bond als personage, de vele details in de romans, veranderingen in het plot in film en boek én het gebruik van je eigen fantasie.

Karakterontwikkeling

James Bond is in de boeken een onverschrokken man met een duidelijke missie. Vanwege zijn verleden is hij prima geschikt voor de geheime dienst. Hij verloor zijn ouders door een skiongeluk in de Alpen en werd deels door zijn tante opgevoed. Dat heeft hem gevormd tot de man die hij in de boeken is. Het is iets wat Ian Fleming (1908-1964) in zijn romans schrijft. Ook Bond zijn gewoontes, zwakheden en passies komen naar voren. Fleming heeft het bijvoorbeeld over Bonds voorliefde voor vrouwelijk schoon en klassieke auto’s (zelfs voor die tijd). James verbetert menig Bentley, al dan niet met hulp van Q Branch.

In de James Bond-films uit de jaren 60 probeerde men 007 een duidelijke persoonlijkheid mee te geven. De geheim agent, in persoon van de Schotse acteur Sean Connery, was stoer, onverschrokken en soms zelfs vrouwonvriendelijk. Wanneer Roger Moore in 1973 het stokje overneemt kan het contrast niet groter zijn. We ontmoeten 007 bij hem thuis waar hij koffie voor M zet. Charmeur als Roger was zien we dit direct. Hoe hij met Miss Caruso en Moneypenny omgaat legt de basis voor zijn vertolking als James Bond. Charismatisch, gedistingeerd en een charmeur. Wel met een bij tijd en wijle scherpe rand en vol humor. Het verschil met de boeken is dat de meeste films oppervlakkig blijven. Echt de diepte in gaat het vrijwel nooit. Daar is heus een verklaring voor, er is in een speelfilm van twee uur simpelweg geen ruimte voor als je een verhaal duidelijk wil vertellen.

Details

Ian Fleming vond het heerlijk om over het persoonlijke leven van James Bond te schrijven. Dat zien we niet alleen in de ontwikkeling en achtergrond van zijn personage, maar ook in de details. Het was iets waar Fleming verzot op was. In From Russia, with Love (1957) leren we James zijn ochtendroutine wanneer hij in Londen is. 007 begint de dag met twee hardgekookte eieren, erg sterke koffie en toast. De koffie komt van De Bry aan Oxford Street en wordt gemaakt in een Chemex van Amerikaanse makelij. James heeft trouwens, in tegenstelling tot de gemiddelde Brit, een hekel aan thee. Hij schrijft het theegebruik van onze westerburen toe aan de val van het grote Britse rijk.

Hoe anders is dat in de films! Daar heeft 007 soms niet eens de tijd om wat te eten of te drinken. En is het je opgevallen dat James in geen van zijn films even naar het toilet gaat? Dat laatste is iets was je in films sowieso weinig ziet haha…! Nee, in de films moet het vaak snel snel. Het meest duidelijke voorbeeld hierin is Quantum of Solace (2008). Daarin krijgen een aantal personages niet eens de tijd om zich te ontwikkelen. Kan jij je Slate of Elvis herinneren? Ruimte voor details is er niet. De film is erg snel gemonteerd. Er zijn scènes die ik, nog steeds, twee keer moet zien om te snappen.

Plottwists

Bij het verwerken van een boek naar een film moet je altijd een aantal pittige keuzes maken. Je kan simpelweg niet alles laten zien. In het geval van een gemiddelde James Bond-film heb je als scenarioschrijver ongeveer twee uur om je verhaal zo goed mogelijk te vertellen. Een uitzondering als No Time To Die (2021) daargelaten. Nu we het toch over de laatste Bond-film (tot nu toe, wees maar niet bang) hebben; daarin gebeurt iets wat we nog niet eerder zagen. James Bond offert zich op voor zijn familie. Iets wat gezien de tijdlijn van Daniel Craig onvermijdelijk was.

Maar de dood van James Bond is absoluut niet nieuw! In de roman From Russia, with Love komt 007 ogenschijnlijk aan zijn eind. Al laat Ian Fleming zijn spion natuurlijk uiteindelijk niet doodgaan. In Dr. No (1958) heeft hij de aanslag door Rosa Klebb ternauwernood overleefd. Was dit een riskante keuze van Fleming of een briljante cliffhanger? Als je het mij vraagt was dit ten eerste typisch Fleming en ten tweede een prachtige stunt.

Eigen fantasie

Film is beeld en geluid, boek is je eigen verbeelding. Je kan je tijdens het lezen van een boek zelf voorstellen hoe de hoofdpersonen en locaties eruitzien. Zo is James Bond voor mij in de romans anders als in de films. In de boeken zie ik hem voor me als de man van midden dertig met zwart haar en een lok over zijn voorhoofd. Eentje die hij niet weg kan kammen. Het is de traditionele Bond die we van de onderstaande illustratie kennen.

Hoe anders is dat in beeld en geluid? Dan is je eigen fantasie beperkt. Je ziet de acteurs en locaties voor je. Natuurlijk is het wel mogelijk om jezelf in de spelers en personages te verplaatsen. Maar het gaat toch meer om hun beweegredenen en acties. Zo kan ik me de persoonlijke strijd van 007 in The World is Not Enough (1999) goed voorstellen. Hij is loyaal aan M en zal dat altijd blijven. Alleen Elektra King komt een eind, al maakt James op het moment suprême de enige juiste keus. Wist je trouwens dat de dood van Elektra door James tot op de dag vandaag de enige vrouw is die hij ooit om het leven heeft gebracht?