Steenrijke Oostenrijker wil James Bond trademarks afpakken

Een opmerkelijk bericht in de Britse krant The Guardian: de Oostenrijkse zakenman Josef Kleindienst opent een rechtszaak tegen Danjaq, de holding die de verschillende trademarks rond James Bond beheert. Volgens Kleindienst zijn die trademarks te ruim gedefinieerd.

Even een lesje terminologie: James Bond-producenten Barbara Broccoli en Michael G. Wilson zijn de eigenaars van twee bedrijven. Er is het Britse productiebedrijf EON Productions en de Amerikaanse holding Danjaq. Danjaq werd opgericht door Albert R. ‘Cubby’ Broccoli en Harry Saltzman. De naam van de holding is afgeleid van de voornamen van de vrouwen van beide heren: Dana en Jacqueline. Samen met Amazon/MGM heeft Danjaq het recht om Bond-films te produceren en beheert het het copyright op de al bestaande films. EON Productions is nauw verweven met Danjaq en produceert de James Bond-films. Op papier gebeurt het maken van de Bond-films door EON in opdracht van Danjaq en MGM, wat vanaf 2022 onderdeel is van Amazon.

Alles wat niet met het directe produceren van de films te maken heeft, ligt bij Danjaq. De site van EON Productions vermeldt dan ook dat “Danjaq en EON de rechten controleren op alle wereldwijde traditionele Bond-merchandising”. James Bond-boeken, handdoeken, speelgoed, kledij en nog veel meer moet afgetoetst worden bij Danjaq. Om een product ‘officieel’ te maken, heeft Danjaq een aantal James Bond trademarks in handen. Dat zijn stukken tekst of afbeeldingen die niet gebruikt mogen worden zonder toestemming. Het 007-logo met de pistoolloop is daarvan het bekendst, maar ook de gun barrel of de filmtitels vallen daaronder. Uiteraard mag je de naam ‘James Bond’ ook niet zomaar gebruiken. Als Danjaq een naam als trademark deponeert, dan moet de holding ook opgeven waarvoor het die naam wil gebruiken, de zogenoemde ‘klasse’. Dat kan bijvoorbeeld om films, games, schrijfwaren, drank of kledij gaan. Meestal vraagt Danjaq meerdere categorieën aan voor een bepaalde naam of zin. Dat is logisch: men wil bijvoorbeeld het 007-logo op meerdere producten zetten.

Erg ruime trademarks

En dat is wat Josef Kleindienst stoort. Bij het Britse gerechtshof en bij rechtbanken van de Europese Unie heeft hij een aantal rechtszaken ingediend die officieel “annuleringacties gebaseerd op niet-gebruik” heten. The Guardian haalt aan dat, onder zowel de Britse als de EU-wetgeving, een trademark niet meer geldig is als het niet binnen de vijf jaar wordt benut in de verschillende klassen waarvoor het is aangevraagd. Danjaq heeft op dit moment trademarks op onder meer ‘James Bond Special Agent 007’, ‘James Bond 007’, ‘James Bond’, de inmiddels offline gehaalde game James Bond: World of Espionage en de zin “Bond, James Bond“.

Kleindienst gaat te werk als een onvervalste Bond-schurk. De Oostenrijker is multimiljardair en vastgoedmagnaat. Hij ontwikkelt op dit moment een luxueus hotel in Dubai voor 5 miljard dollar. En op Goldfinger-achtige wijze zet hij Danjaq onder druk. Als hij gelijk krijgt van de rechtbanken, is hij van plan om de naam ‘James Bond’ te gaan gebruiken, geeft zijn woordvoerder aan. “Een aankondiging komt er snel aan”, klinkt het. Kleindienst diende zijn klacht in bij het Europese hof op 27 januari. Vermoedelijk deed hij dat rond dezelfde tijd ook in het Verenigd Koninkrijk.

“James Bond gaat niet dood”

Opmerkelijk: in een gesprek met The Guardian zegt Kleindienst dat hij Bond juist wil redden. “Wij en veel, veel meer fans zijn teleurgesteld om te zien hoe James Bond behandeld wordt. Onze bezorgdheid is absoluut om te verzekeren dat de Bond zoals we hem kennen in leven blijft en er verdere belevenissen met hem zijn. We hebben besloten om te investeren, om de fans van vandaag en de volgende generaties te kunnen laten genieten van James Bond”. “James Bond zal niet sterven onder ons toeziend oog”, aldus Kleindienst. Het klinkt alsof de zakenman nog altijd niet over het einde van No Time to Die (2021) heen is.

Ondertussen is Bond 26 verder dan ooit. Kleindienst doelt misschien ook op de impasse tussen Danjaq/EON en Amazon. Barbara Broccoli zou zorgen hebben over Amazons visie, terwijl EON vasthoudt aan hoogwaardige filmproducties. Een incident waarbij een Amazon-executive Bond “content” noemde, zou de spanningen verder hebben verergerd.

Wat nu?

De Europese James Bond trademarks zijn nu gelabeld met “wachtende op verdediging”. The Guardian laat Mark Caddle aan het woord, die zijn eigen advocatenkantoor heeft dat gespecialiseerd is in eigendomsrecht. Volgens hem heeft Danjaq nu twee maanden om te reageren, gerekend vanaf de datum van Kleindiensts verzoekschrift. “Als Danjaq die trademarks in leven wil houden, dan moeten ze actie ondernemen bij een handelsrechtbureau om aan te tonen dat ze James Bond gebruikt hebben in de afgelopen vijf jaar in de klassen die nu gecontesteerd worden”, concludeert Caddle. Voorlopig is het niet duidelijk of Josef Kleindienst elders nog meer bezwaren heeft ingediend. Mogelijk probeert hij ‘James Bond’ ook in de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) in handen te krijgen. Hij zou de naam dan kunnen gebruiken voor zijn vastgoedprojecten. Maar omdat de VAE die informatie niet publiek maakt, weten we niet of Kleindienst het ook daar probeert.

De grote vraag is of Danjaq dit kan winnen. Het ontbreekt in ieder geval niet aan slagkracht: producent Michael G. Wilson is advocaat van opleiding en stond het bedrijf al vaak bij in juridische procedures. Danjaq staat erom gekend dat het vecht tot op het bot: de lange vechtpartij met producent Kevin McClory over de rechten van de organisatie SPECTRE zijn daarbij exemplarisch. Danjaq deinst er niet voor terug om een trademark over James Bond te verdedigen. In 2009 won het nog een rechtszaak tegen het nieuw opgerichte bedrijf James Bond Ltd. De rechtbank oordeelde dat het gebruik van ‘James Bond’ een inbreuk was op het trademark van Danjaq.

Maakt Danjaq misbruik van hun James Bond trademarks?

Of er sprake is van misbruik, daar zullen juristen over moeten oordelen. Wat wel opvalt, is dat Danjaq inderdaad erg ruime aanvragen doet. Als je zoekt op ‘Danjaq’ als eigenaar in bijvoorbeeld de Britse of de Amerikaanse databases, krijg je een lijst met alle James Bond trademarks die Danjaq ooit heeft aangevraagd. En dan kan je lezen dat bijvoorbeeld ‘James Bond 007‘ niet alleen gebruikt mag worden voor films, maar ook voor pluche knuffels, ballonnen, puzzels, speelgoedauto’s, koffers, handtassen, horloges, nagellak, zeep, hemden en zelfs onderbroeken.

Danjaq hanteert daarbij het principe dat je altijd kan proberen. Maar de holding beseft dat het soms te ver gaat. In de databases krijgen een aantal James Bond trademarks het label ‘opgegeven’ mee. Zo probeerde Danjaq in september 2017 een trademark aan te vragen voor ‘Shaken not stirred’, om het te gebruiken voor cocktails en andere alcoholische drank. Dat trademark werd in 2021 “geweigerd, afgewezen of niet gevalideerd” door de Amerikaanse overheid. Ook een trademark op 007: Road to a Million kwam er niet.

Het is dus afwachten wat het verweer van Danjaq is en wat juristen daarvan zullen vinden. Wordt vervolgd…