Tijdens de afgelopen maand bezocht ik het prachtige Japan. Trouwe Bond-fans weten dat You Only Live Twice (1967) natuurlijk op diverse plekken in dit land werd opgenomen, maar één van de meeste recente films leidde 007 ook naar het Verre Oosten.
Met het oog op Daniel Craig’s laatste Bond-avontuur neem ik een kijkje op één van de locaties uit Skyfall (2012); Raoul Silva’s Island.
Bond’s ontmoeting met Silva
Elke Bond-fan weet precies wat er in Skyfall gebeurt: 007 ontmoet de bloedmooie Sévérine in het casino van Macau en overtuigt haar om haar werkgever te ontmoeten. Hij weet aan boord van haar jacht te komen en vaart mee naar een verlaten eiland, ergens aan de kust van Macau. Bond wordt gevangengenomen door handlangers.
Op het schimmige eiland ontmoet hij Raoul Silva, die besloten heeft wraak te nemen op M. De setting van het eiland is enorm intrigerend: compleet verlaten en vervallen gebouwen. Sévérine:
He wanted the island, so he took it.
Het specifieke eiland bestaat wel degelijk, maar ligt niet aan de kust van Macau. Sterker nog, het ligt ongeveer 2000 kilometer van Macau vandaan. Het boottochtje in Skyfall kan dus onmogelijk in één nachtje gemaakt zijn!
Hashima Island
Silva’s schuilplaats is gebaseerd op Hashima Island, al heet het op zijn Japans Gunkanjima, vertaald als Slagschipeiland. Shima betekent overigens ook eiland in het Japans. Sinds 2015 behoort het verlaten gebied tot UNESCO Werelderfgoed. Het eiland ligt dan ook op ongeveer negen kilometer van de stad Nagasaki en is eenvoudig met de veerboot te bereiken. Overigens is het niet het enige verlaten eiland in deze omgeving, maar wel de meest bekende. Vanwege de vorm en de geschiedenis toch ook zeer interessant.
Kolenmijnen
Hashima is feitelijk een voormalige kolenmijn. In 1810 vond men voor het eerst kolen. Tussen 1887 en 1974 werd het eiland continu gebruikt als mijn, zeker nadat Mitsubishi (dat oorspronkelijk in de kolen handelde) dit in 1890 opkocht. Mitsubishi is overigens nog steeds overal zichtbaar in de havens van Nagasaki, aangezien het bedrijf hier een grote bloeiperiode heeft gekend.
Het eiland werd al gauw een thuishaven voor de arbeiders en er werden diepe schachten gegraven voor de kolenexploitatie. Het leven in de mijnen was zwaar. Temperaturen liepen regelmatig op tot boven de 30 graden en de luchtvochtigheid was intens. Niet voor niets werden hier ook veel dwangarbeiders en gevangen soldaten ingezet. Omdat het onmogelijk was steeds weer huiswaarts te keren – en de mijnen onder zee steeds verder uitgebreid werden – besloot men bovenop het land appartementen voor complete gezinnen te bouwen. Dit werden sobere betonnen bouwwerken die bestand waren tegen de tyfoons (die regelmatig in het gebied voorkomen).
Naarmate de tijd volgde, werden er ook een scholen, clubhuis, ziekenhuis, kinderopvang, een zwembad, voetbalveld, bioscoop en diverse winkels gebouwd. Complete gezinnen woonden op dit kleine stuk land van 6,3 hectare met als piek 5.259 inwoners. Misschien wel de meest dicht bewoonde plek op aarde toentertijd. Het leven was niet altijd even prettig: men woonde letterlijk bovenop elkaar. Voor sociale contacten en dates werden dakterrassen ingericht, zodat er toch een mate van privacy was, wanneer je samen uitging.
In 1974, met de opkomst van petroleum, besloot de regering ten tijde van de Olympische Spelen in Tokyo de mijn te sluiten. Inwoners werden verzocht het eiland per direct te verlaten. Vandaar dat de ruimtes bijna onmiddellijk zijn verlaten, zonder alle spullen mee te nemen. Onder de voormalige bewoners heerst dan ook nog steeds de trieste herinnering aan het verlaten van dit front. Er wordt liever niet over gesproken. Niet vanwege de staat van dit lege eiland, maar ook vanwege de vele doden die in de mijnen vielen, door de barre omstandigheden.
Craig’s persoonlijke interesse
Volgens filmmaker Thomas Nordanstad heeft Daniel Craig een grote rol gehad in het gebruik van Hashima. De Zweed Nordanstad maakte meer dan een decennium geleden samen met CM von Hausswolff een documentaire (video) over Hashima Island (2002). In de documentaire volgen zij Doutoku Sakamato, die terugkeert naar het appartement waar hij met zijn familie 30 jaar ervoor woonde.
Toen Nordanstad in Stockholm de documentaire promootte, kwam hij Craig in hetzelfde hotel tegen. Craig was toentertijd bezig met opnames voor The Girl with the Dragon Tattoo (2011) en raakte volgens de documentairemaker gefascineerd door de (PR-) foto’s. Toen hij later Craig op een evenement nogmaals ontmoette, vroeg de 007-acteur meer details over de locatie. Twee jaar later ontdekte de Zweed dat dit niet voor niets was geweest.
In Skyfall
Aangezien het eiland voordat het werelderfgoed werd, al vele malen door tyfoons en stormen is geteisterd, zijn de gebouwen in zeer slechte staat. Het geeft de locatie een beangstigende sfeer. Vandaar dat er ook voor gekozen is om dit na te bootsen voor de film. Echter zijn er alleen exterior shots gebruikt.
Op het eiland zelf is niet gefilmd, omdat dit ook niet te doen is. Alleen voor de documentaire van Nordanstad werden specifieke ruimtes bezocht, maar voor de filmmakers van EON Productions bleek dit te gevaarlijk. Uiteindelijk werd een set op de Pinewood Studios gecreëerd, in de stijl van Hashima, en verder uitgewerkt aan de hand van CGI.
Een bezoek aan het eiland
Zoals gezegd, het eiland is te bezoeken, mits het weer niet tegenzit. Na een trip van 45 minuten met een boot vanaf de haven van Nagasaki, waarbij we uitgebreide informatie kregen over de haven – waar onder andere Mitsubishi te vinden is – en een tussenstop, maakten we een mooie vaart rondom het gehele eiland. Zodoende kan elke (amateur) fotograaf de juiste plaat schieten.
Op het eiland zelf zijn drie observatiepunten ingericht, waarop je naar de vervallen gebouwen kunt kijken. Helaas mochten we er maar maximaal een half uur zijn. We zagen overigens direct dat het onmogelijk is om tussen de bouwwerken rond te lopen.
De meeste zijn in zulke slechte staat dat elk moment een betonplaat naar beneden kan vallen. Een bezoek is indrukwekkend, maar zoals de Japanner zelf zegt:
Deze plek staat alleen voor treurnis en de dood.
Tevens beweert men dat het er spookt. Dat laatste hebben we gelukkig (en James eveneens niet) ook niet meegemaakt. Ook hebben we nergens een rode lap stof of een kleine radio kunnen ontdekken.
Wat een prachtig artikel! De geschiedenis van dit stuk UNESCO werelderfgoed is zeer bijzonder te noemen.
Well, dat is een uitstapje geweest, Daniël!
Alles wat niet van gewapend beton is gemaakt, lijkt er losgerukt door de windkracht. Nu we Ken Adam niet meer hebben zou er meer van dergelijke bestaande locaties gebruik moeten worden gemaakt voor de Bond-films, vind ik.
Je vraagt je trouwens af waarom ze voor Skyfall er op een zonovergoten dag (!) gedraaid hebben. De cast arriveert zoals ook de toeristen er aankomen op een veerboot. Typisch de Bond-formule die de filmmakers heeft weerhouden het maximale uit deze donkere, mensonvriendelijke omgeving te halen. Ik vermoed dat de plaatselijke VVV destijds meebetaald heeft aan de shoot op het eiland 🙂
Dank je Gerard, het is inderdaad de moeite waard.
Ja, alleen is er dus niet gefilmd op het eiland, omdat het te gevaarlijk is. Al zie ik het er wel van komen dat ze toch veel materiaal hebben geschoten ter inspiratie.
Je hebt gelijk, Daniël. Ik kom zojuist in een oude DailyMail enkele foto’s van de nagebouwde straat tegen. Op het eind wordt de straat met een gigantisch green screen verder verlengd. Dit doet niet onder voor wat ze voor Casino Royal deden voor de tank scene.
Laten we hopen dat de industrie ook in de toekomst de mix van bijna 1:1 decors, miniatures en CGI blijft hanteren. Het is de manier om visual effects onzichtbaar te houden. Compliment voor het fraaie achtergrond verhaal!
Die tank scene in de nagebouwde straat zit uiteraard in GoldenEye en niet in Casino Royal.