No Time To Die en foreshadowing: het einde voorspeld

Je hebt misschien al van de term gehoord: foreshadowing. Foreshadowing gebeurt wanneer de filmmakers een verwijzing maken naar een plotwending die nog moet komen. Het is een kleine hint naar de verdere ontwikkeling van het verhaal. De bedoeling is om de kijker alvast warm te maken voor wat gaat komen. No Time To Die staat bol van dit soort verwijzingen naar elementen die pas later duidelijk worden. Ik neem er een aantal onder de loep.

Opgelet: dit artikel bevat SPOILERS voor No Time To Die

Gun Barrel

De eerste subtiele verwijzing naar wat komen gaat, vinden we al in de gun barrel. Het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt: ook in On Her Majesty’s Secret Service (1969) wordt foreshadowing gebruikt. Lazenby’s Bond schiet terwijl hij op één knie gaat zitten (een verwijzing naar trouwen) en verdwijnt met het bloed (volgens sommigen een verwijzing naar zijn éénmalige optreden). In No Time To Die zien we iets soortgelijks: geen bloed in de gun barrel zoals gebruikelijk – schiet de schutter hier Bond neer? En Bond vervaagt langzaam: een verwijzing naar diens dood. Dat de gun barrel wit blijft in plaats van rood wordt, zou je thematisch kunnen linken aan de hemel. Datzelfde beeld komt ook later terug: als Bond sterft, wordt alles eerst wit om via een beeld van wolken boven de Thames terug naar Londen te keren.

Pre-Title Sequence

De belangrijkste manier van foreshadowing in de PTS is de muziek: als Bond en Madeleine Matera binnenrijden, horen we een instrumentale versie van We Have All the Time in the World. Als Bond-fan weet je dan al: er gaat straks iets ontzettend hard mis. Terwijl het nummer in 1969 nog symbool stond voor de relatie tussen Bond en Tracy en de dood van die laatste, dan markeert We Have All the Time in the World hier het einde van Bond. De zin wordt in Matera uitgesproken door Bond zelf, en aan het einde van de film zegt hij het nogmaals, zij het in een licht aangepaste versie. En tot slot weerklinkt ook het nummer als de credits rollen.

You have all the time in the world

Het nummer van Louis Armstrong verandert op die manier van context. Opmerkelijk is dat vijfvoudig Bond-componist David Arnold het niet eens is met dat idee: volgens hem mag je dat nummer alleen gebruiken als je expliciet verwijst naar de gebeurtenissen in OHMSS en de dood van Tracy. Binnen het verhaal van Craigs Bond refereren die zin en die muziek ook niet naar een eerdere gebeurtenis. Wij fans snappen het wel, omdat we de link kunnen leggen naar een eerdere film. Filmrecensent Mark Kermode is het in onderstaand filmpje (op 6:00) grondig oneens met Arnold, en vindt dat het thematisch wél past om te verwijzen naar OHMSS.

Een hele snelle referentie naar de zwangerschap van Madeleine zien we vlak voor de titels: ze grijpt naar haar buik en hapt naar adem als ze op de trein stapt. We hadden het dan al kunnen zien aankomen.

Title Sequence

Als er iemand een meester is in foreshadowing en het gebruik van beelden, dan is het Daniel Kleinman wel. In de title sequence laat hij zijn fantasie de vrije loop, en kunnen we heel wat belangrijke plotelementen spotten vóór we doorhebben wat ze betekenen. Uiteraard is er de drietand die later door Q aan Bond wordt toegewezen bij de bestorming van Safins basis. Er is het beeld van Heracles, de Griekse held naar wie het biologische programma van M wordt genoemd. Het beeld krijgt bloed op de rechterwang, exact waar Safin Bond raakt met het glazen kokertje. De held Heracles sterft in de mythe ook aan zijn verwondingen. Hij wordt vergiftigd met het bloed van iemand anders. Als dat niet poëtisch is…

Maar er is meer: een reeks Walther PPK’s vormen een DNA-streng. Een blote buik en bloemblaadjes refereren naar Madeleines zwangerschap en nieuw leven. Blaadjes en stengels klimmen naar boven op handen. Later zal Bond op dezelfde manier zijn handen voor zich uit houden: hij heeft het biologische wapen op zijn handen gekregen, raakt ermee verstrengeld. Een boel verwijzingen, dus. En dan gok ik dat ik ze nog niet allemaal heb ontdekt.

Het nummer

Vaak geeft het Bond-nummer, de titelsong, ook op een poëtische en raadselachtige manier mee wat er ons nog te wachten staat. Denk maar aan Skyfall (2012), in het refrein refererend naar de slag in Schotland. Voor No Time To Die werd het einde zo angstvallig geheimgehouden, dat Billie Eilish en Finneas enkel maar het script van de pre-title sequence kregen om mee te werken. En dat wordt ook duidelijk in de tekst: veel aandacht gaat naar het gebrek aan vertrouwen dat Bond heeft in Madeleine, het loslaten (Bond zet haar op de trein). Maar de tekst lijkt niet echt te hinten naar de rest van hun relatie. Of misschien wel? In een paar regels is volgens sommigen het einde van de film te lezen. En toegegeven, Bond kan Madeleine niet zien huilen, daar op dat andere eiland, dus in theorie klopt het. Maar ikzelf betwijfel of dat echt bedoeld was als hint.

That the blood you bleed
Is just the blood you owe

Now you’ll never see me cry
There’s just no time to die

Andere hints

De belangrijkste momenten heb ik hierboven aangehaald, maar er zitten nog een paar subtiele momenten in de film die de kijker alvast voorbereiden op wat komen gaat. Eentje daarvan is het moment dat Q aan Bond duidelijk maakt dat je de nanobots niet meer van je lichaam krijgt. Bond vraagt het net nadat hij Blofeld heeft laten sterven. Op dat moment weet het publiek al: als er straks iets ergs gebeurt, dan is het hopeloos, dan kan het niet meer ongedaan gemaakt worden. En effectief: Bond vraagt het opnieuw aan Q, nadat Safin het flesje met DNA breekt. Voor mij was dat hét moment om het echt te beseffen: er is geen weg meer terug, het kan niet anders, Bond gaat dood. En juist omdát het al eerder was gezegd, drong het tot mij door, vóórdat Q voor de tweede keer het antwoord geeft. Dat moment was voor mij ook de aanleiding tot dit artikel, want als je foreshadowing zó krachtig kunt gebruiken, verdient dat wel een stuk(je) tekst.

Iets anders wat sommigen opviel, is die veelgebruikte zin van Blofeld in de trailer:

When her secret finds its way out, it’s going to be the death of you.

En die zin bleek dan achteraf ook helemaal waar te zijn, letterlijk. Door de relatie tussen Madeleine en Safin gaat Bond dood. Safins ideologie en gevoelens voor Madeleine zorgen ervoor dat hij het flesje breekt en Bond geen andere uitweg ziet dan zelfopoffering. Maar of Blofelds zin echt bedoeld is als vooruitblik, volgens mij is het toeval.

Valse hoop?

Want: foreshadowing is niet altijd betrouwbaar. Is het iets wat wij kijkers opmerken en betekenis aan geven, of was het ook de bedoeling van de filmmakers om er iets uit te halen? Zijn verwijzingen bewust of niet? Geen idee. En ze zetten je ook op het verkeerde been. Ikzelf wil wel eens dieper graven dan eigenlijk de bedoeling is, en dan kom je bedrogen uit. En dat gebeurde ook bij No Time To Die. Ik was er even van overtuigd dat Safin Dr. No was. Maar de set design bleek gewoon een leuke referentie. En dan is er nog het nummer van Billie Eilish. Er is één zin waar ik meer in zag:

Faces from my past return

Toen ik dat voor het eerst hoorde, wist ik het: Vesper. Ze komt terug. En juist, Bond bezoekt haar graf in Matera. Maar omdat ik al wat spoilers had gelezen, dacht ik: er moet meer zijn dan het graf en de foto. In de title sequence van Kleinman komt juist op die regel haar gezicht tevoorschijn. Dat was voor mij hét teken: Eva Green had een supergeheime cameo opgenomen, en die kregen we straks te zien. Er volgde nog ergens een gigantische twist. Maar nee, ik kwam bedrogen uit, Greens bijdrage beperkt zich tot Casino Royale (2006). En heel veel invloed op de rest van No Time To Die heeft Vesper na de titels ook niet meer. Met andere woorden: niet achter alles zit een supergeheime betekenis.

En toch: heb ik iets gemist? Welke details vielen jou op? Laat van je horen in de reacties!