De geschiedenis van SPECTRE – deel 2

In deel 2 van “De geschiedenis van SPECTRE” gaan we dieper in op de rol van de misdaadorganisatie in de Bond films. Daarnaast kan je lezen waar SPECTRE in het Bond universum buiten de Fleming boeken en officiële films in het verleden nog meer ten tonele is verschenen.

Deel 2: SPECTRE in de films

De aartsvijand van James Bond

In de Bond filmreeks speelt SPECTRE een grotere rol dan in de boekenreeks. In de allereerste Bond film, Dr. No (1962), wordt de misdaadorganisatie al geïntroduceerd. In de boekversie van deze film werkt de geschifte wetenschapper Dr. No voor de Communisten, maar in de filmversie is hij een agent in dienst van SPECTRE. En waar SPECTRE in Dr. No enkel terloops wordt genoemd, speelt ze in opvolger From Russia With Love een veel grotere rol. Net als bij Dr. No kwam ook in de boekversie van From Russia With Love SPECTRE niet voor en waren het de Russen en hun inlichtingendienst SMERSH waartegen Bond vocht. Maar in de film zijn de Russische kolonel Rosa Klebb en strategisch genie Kronsteen respectievelijk Nummer Drie en Nummer Vijf in de SPECTRE hiërarchie. From Russia With Love bevat tevens de eerste keer dat we de grote leider van SPECTRE in beeld zien. Of ja, zien…het gezicht van Blofeld blijft buiten beeld, we zien enkel zijn handen die een witte Perzische kat strelen. Een toevoeging van de filmmakers aan het personage; in de boeken rept Fleming met geen woord over Blofeld’s huisdier.

In From Russia With Love wordt SPECTRE, met haar eigen privé eiland en getraind leger, meer als een terreurorganisatie neergezet en minder als de particuliere misdaadorganisatie uit de boeken. Haar logo, een zwarte Octopus, wordt vol trots in de vorm van een ring gedragen door enkele hooggeplaatste leden. Hun plan in deze film is simpel maar ingenieus: creëer een conflict tussen de Westerse wereld en Rusland en benut de chaos die hieruit ontstaat optimaal. Maar Kronsteen, het brein achter deze operatie, wil bovendien wraak nemen op James Bond. Als verantwoordelijke voor de dood van Dr. No wil Blofeld 007 een bijzonder pijnlijke en vernederende dood bezorgen.

In de volgende film (Goldfinger) komt SPECTRE niet voor, maar film nummer vier ziet SPECTRE in al haar duivelse glorie terugkeren. De film Thunderball bevat grotendeels hetzelfde plot als de boekversie. Sterke toevoeging aan het verhaal is Fiona Volpi, moordenares in dienst van SPECTRE. Waar SPECTRE in het boek You Only Live Twice amper nog een rol speelt, kan niet hetzelfde gezegd worden voor de filmversie. Hierin wordt SPECTRE ingehuurd door een niet nader genoemd Aziatisch land om een oorlog te forceren tussen het Westen en de Sovjet-Unie. De film kenmerkt de eerste keer dat James Bond – en het bioscooppubliek – SPECTRE nummer Eén in levende lijve ziet. Het is een gezicht om niet snel te vergeten…

De creativiteit van SPECTRE als het aankomt op verborgen schuilplaatsen bereikt in You Only Live Twice haar hoogtepunt; een voormalig actieve vulkaan is volledig uitgehold en voorzien van een raketlanceringsplatform, helikopterlandingsplek, monorail én piranha vijver!

De rol van SPECTRE in de film On Her Majesty’s Secret Service is grotendeels identiek aan haar rol in de boekversie. Het enige verschil is dat in het boek het helder is dat SPECTRE is ingehuurd door een derde partij terwijl in de film Blofeld zijn plan om persoonlijke redenen uitvoert. Hij wil namelijk immuniteit krijgen voor al zijn misdaden en erkenning voor de titel van Graaf. Net als het boek eindigt ook de film met de dood van Tracy door toedoen van Blofeld (en zijn assistente Irma Bunt). Het is om die reden dat de volgende film, Diamonds Are Forever, opent met 007 die op zoek is naar wraak. In het boek Diamonds Are Forever speelde SPECTRE of haar leider Blofeld geen enkele rol. In de film houdt SPECTRE de wereld wederom gegijzeld, dit keer met een dodelijke satelliet.

Na Diamonds Are Forever zou SPECTRE decennialang van het toneel verdwijnen. Hoewel…in de openingsscene van For Your Eyes Only zien we Blofeld nog wel even voorbij komen. En in de officieuze Bondfilm Never Say Never Again is SPECTRE wederom staatsvijand nummer één.

SPECTRE 2.0

Pas in 2015 keerde SPECTRE terug in de officiële Bond filmreeks. Dat heeft te maken met allerlei juridische kwesties waarmee we je hier niet gaan vermoeien. En in de film Spectre bleek zelfs dat SPECTRE al veel eerder was teruggekeerd dan we met zijn allen dachten! Want Le Chiffre en Mr. White, de schurken uit Casino Royale, bleken ook te werken voor SPECTRE. De ‘organisation’ en ‘the big picture’ waarover deze heren spreken, blijken te slaan op de oude vijand van Bond.

Even wordt het nog ingewikkeld. Want in Quantum of Solace blijkt de organisatie waarvoor onder andere Mr. White werkt Quantum te heten. Wederom een juridische kwestie (in 2008 mochten de filmmakers de naam SPECTRE nog niet gebruiken) en helaas leggen de schrijvers nooit helemaal helder uit hoe het nu precies zit. Is Quantum omgevormd tot SPECTRE? Heeft de misdaadorganisatie een naamswijziging ondergaan? Of is Quantum één van de organisaties die lid zijn van de ‘moederfirma’ SPECTRE? Eén van de tentakels van de octopus? Persoonlijk vind ik dit laatste de meest bevredigende theorie, omdat deze aansluit bij de oorspronkelijke structuur van SPECTRE die Fleming in Thunderball beschreef.

Het vernieuwde SPECTRE lijkt rangschikking middels nummers niet meer te handhaven, maar lijkt in veel andere opzichten nog wel op haar voorganger uit de jaren zestig en zeventig. Nog steeds vergaderen ze graag in oogstrelende locaties, kennen ze creatieve schuilplaatsen en is een – gemoderniseerde – ring met het logo van een octopus hun handelsmerk. Ook leider en oprichter Blofeld keert terug, hoewel zijn oorsprong als stiefbroer van James Bond drastisch afwijkt van de vorige films en de boeken.

SPECTRE in het Bond universum

SPECTRE heeft ook buiten de Fleming boeken en de EON films haar stempel op het Bond universum gedrukt. Zo blies schrijver John Gardner in zijn tweede boek For Special Services de organisatie nieuw leven in. Aan het hoofd van SPECTRE staat niemand minder dan de dochter van Blofeld; Nena Bismaquer. En waar haar vader zijn oorlellen miste, ontbrak het Nena aan….een borst. Eigenaardige familie, die Blofelds!

Het boek eindigt met de dood van Nena en in het volgende Gardner boek, genaamd Role of Honour, blijkt ene Tamil Rahani het leiderschap van SPECTRE over te hebben genomen. Het is van korte duur; aan het einde van het boek raakt Rahani zwaar gewond. In het vervolg – Nobody Lives Forever – loont de stervende Rahani een beloning uit voor diegene die hem het hoofd van James Bond op een zilveren schaal aanreikt. Het is eigenlijk overbodig om te zeggen, maar zijn laatste wens wordt niet vervult. Bond doodt Rahani en daarmee eindigt ook de kortstondige wederopstanding van SPECTRE.

De computergames die in de jaren negentig en begin deze eeuw verschenen, bevatten meerdere malen een misdaadorganisatie waartegen 007 moest vechten. Maar om juridische redenen mochten deze organisaties nooit SPECTRE heten. De gameontwikkelaars losten dit op door de organisatie The Octopus te noemen, een duidelijke knipoog naar het symbool van SPECTRE.

Sinds 2015 brengt Dynamite Entertainment een stripreeks uit rondom James Bond. In haar tweede album, Eidolon, zien we ook SPECTRE weer de kop opsteken. Hier blijkt zij een zogenaamde ‘slapende’ inlichtingendienst uit de Tweede Wereldoorlog te zijn die nu de tijd rijp acht om uit de schaduw naar voren te treden.

De toekomst van SPECTRE

Keert SPECTRE terug in Bond25? Wanneer Daniel Craig nog een vijfde film aan zijn oeuvre toevoegt, is die kans vrij reëel. Wanneer we een nieuwe Bond acteur mogen verwelkomen, dan kan het zo maar zijn dat SPECTRE opnieuw in de vrieskist wordt gezet. Maar wees gerust; vroeg of laat zal zij weer terugkeren om het James Bond weer ongekend lastig te maken.